Sejak 9 Mac 2020, Ketua Pesuruhjaya Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM) Azam Baki telah berkhidmat bawah tiga perdana menteri. Dalam tempoh itu, Malaysia melalui zaman paling mencabar: ‘Langkah Sheraton’ yang menjatuhkan kerajaan, pandemik Covid-19 yang memaksa darurat kesihatan, kejatuhan ekonomi, PRU15 yang paling sengit dalam sejarah, dan akhirnya pembentukan kerajaan perpaduan. Dalam semua fasa ini, SPRM kekal menjalankan tugas, tetapi rakyat melihat nada dan keberaniannya berbeza-beza.
3 perdana menteri, 3 suasana politik
Di era PM8 (Mac 2020 – Ogos 2021), tumpuan kerajaan ialah mengurus pandemik. SPRM meneruskan siasatan, tetapi keutamaan negara ialah menyelamatkan nyawa dan memastikan rakyat tidak kebuluran. Banyak kes besar diteruskan perbicaraan, namun tindakan baharu dilihat minimum. Dalam suasana darurat, kepercayaan rakyat bercampur-baur: ada yang lega kerana SPRM masih wujud, ada yang mengeluh kerana ‘jerung besar’ masih bebas.
Pentadbiran PM9 (Ogos 2021 – November 2022) membawa sedikit kestabilan, tetapi politik kekal rapuh. SPRM memberi tumpuan kepada beberapa skandal utama seperti projek kapal tempur pesisir (LCS). Pendedahan bahawa kapal yang sepatutnya siap masih belum siap walaupun berbilion ringgit sudah dibelanjakan membangkitkan kemarahan rakyat. Tangkapan dan pendakwaan dibuat, namun proses yang perlahan menimbulkan persepsi bahawa pihak berkuasa ‘berhati-hati’ apabila menyentuh tokoh berpengaruh.
Kemenangan PMX pada PRU15 melahirkan kerajaan baharu yang membawa agenda kerajaan Madani. Nada berubah serta-merta. Kes Jana Wibawa disiasat semula, rampasan aset ratusan juta ringgit dilakukan, beberapa nama besar dipanggil memberi keterangan. Rakyat mula melihat isyarat jelas bahawa perang menentang rasuah tidak lagi retorik semata-mata.
Gelombang baharu dan persepsi rakyat
Tindakan berani SPRM selepas kehadiran PMX mencetuskan gelombang harapan. Media sosial dipenuhi komen yang memuji keberanian menyentuh tokoh politik kanan. Buat kali pertama dalam beberapa tahun, rakyat percaya bahawa mesej ‘tiada sesiapa kebal daripada undang-undang’ sedang dilaksanakan.
Namun, ada juga suara yang berhati-hati. Mereka bertanya: mengapa tindakan agresif ini hanya muncul sekarang, bukan sejak 2020? Adakah ini kerana wujud iltizam politik baharu, atau kerana SPRM kini benar-benar bebas? Persoalan ini penting, kerana jika kempen anti-rasuah hanya dilihat berkesan semasa pentadbiran tertentu, keyakinan rakyat boleh merosot semula.
Kesan rasuah kepada negara
Rasuah bukan sekadar jenayah kolar putih — ia mencuri masa depan rakyat. Setiap ringgit yang diseleweng ialah sebuah sekolah yang lambat dibaiki, hospital yang kekurangan katil, atau jalan yang terus berlubang. Skandal LCS menjadi simbol kegagalan tadbir urus: kapal yang sepatutnya mempertahankan negara masih belum beroperasi. Ketika pandemik, isu perolehan PPE yang lewat sampai membahayakan nyawa petugas barisan hadapan.
Kesan ekonomi juga besar. Pelabur asing menilai tahap ketelusan sebelum membuat keputusan melabur. Indeks Persepsi Rasuah (CPI) Malaysia jatuh daripada skor 53 pada 2019 ke 47 pada 2023, meletakkan negara di tangga 61 daripada 180. Tindakan tegas SPRM boleh membantu memulihkan kedudukan ini, sekali gus mengangkat semula reputasi Malaysia di mata dunia.
Kisah dari akar umbi
Di sebuah sekolah luar bandar, guru besar pernah mengeluh bahawa projek baik pulih bangunan sekolah tertangguh hampir dua tahun. Dana telah diluluskan, tetapi kontraktor tidak menyiapkan kerja kerana isu bayaran dan penyalahgunaan dana. Murid terus belajar di kelas yang bocor, siling reput, dan lantai rosak. Bagi mereka, rasuah bukan sekadar berita di televisyen — ia nyata menjejaskan masa depan.
Begitu juga seorang peniaga kecil yang terpaksa membayar ‘duit kopi’ setiap kali memperbaharui lesen perniagaannya. Bayaran ini mungkin kecil, tetapi bagi peniaga yang untung harian tipis, ia menjadi beban yang menambah kos dan menekan rezeki.
Reformasi institusi: Dari retorik ke realiti
Momentum ini perlu diterjemahkan kepada reformasi kekal. Pelantikan ketua pesuruhjaya SPRM boleh dipertimbang untuk melalui Jawatankuasa Parlimen dwipartisan supaya bebas daripada pengaruh eksekutif. Panel penasihat bebas yang memantau siasatan berprofil tinggi akan membantu meningkatkan keyakinan rakyat bahawa tiada pendakwaan terpilih.
Selain itu, setiap kementerian boleh diwajibkan menerbitkan laporan integriti tahunan yang disemak oleh audit bebas dan dibentangkan di Parlimen. Langkah ini bukan sahaja meningkatkan akauntabiliti, tetapi juga membolehkan rakyat menilai prestasi kerajaan secara terbuka. Malaysia juga boleh memanfaatkan teknologi seperti blockchain untuk merekod kontrak kerajaan, menjadikan setiap transaksi lebih sukar dimanipulasi dan mudah dijejaki oleh pihak pengawasan.
Perlindungan pemberi maklumat mesti diperkukuh. Pendidikan integriti perlu dimulakan di sekolah dan universiti, dengan modul etika profesional sebagai kursus wajib. Sektor swasta mesti diwajibkan melaksanakan audit integriti, manakala kerajaan boleh memanfaatkan sistem e-procurement yang telus, pangkalan data kontrak yang boleh diakses umum, dan platform aduan digital yang melindungi identiti pelapor.
Peranan masyarakat dan media
Masyarakat sivil dan media bebas adalah benteng penting dalam memantau kerajaan. Liputan berani yang mendedahkan salah laku memberi tekanan kepada pihak berkuasa untuk bertindak. Media sosial kini menjadi medan rakyat bersuara; pendedahan salah laku oleh warganet sering memaksa siasatan dipercepatkan. Masyarakat sivil boleh menggerakkan kempen kesedaran, forum integriti, dan pemantauan projek mega bagi memastikan ketelusan berterusan. Rakyat bukan sekadar penonton — mereka adalah ‘pengawal’ yang memastikan kerajaan tidak terlepas daripada tanggungjawab.
Mengukur iltizam kerajaan Madani
PMX telah beberapa kali menegaskan bahawa integriti ialah syarat utama pentadbiran. Ikrar bebas rasuah yang ditandatangani menteri hanyalah langkah awal. Rakyat kini menunggu bukti: adakah keberanian ini akan diteruskan walaupun melibatkan sekutu kerajaan atau tokoh yang berpengaruh? Di sinilah terletaknya ujian sebenar reformasi institusi.
Refleksi dan harapan
Momentum ini peluang bersejarah. Malaysia boleh meninggalkan budaya sinis yang menganggap rasuah sesuatu yang ‘normal’ dan membina masa depan lebih bersih. Namun, perang menentang rasuah ialah maraton — ia memerlukan stamina politik, ketegasan institusi, dan kesedaran rakyat.
Sepuluh tahun dari sekarang, kita mahu melihat sebuah negara di mana kontrak kerajaan diberi kerana merit, bukan hubungan, di mana dana awam sampai kepada rakyat tanpa bocor di tengah jalan. Generasi muda perlu diyakinkan bahawa integriti bukan kelemahan, tetapi kekuatan sebuah bangsa. Jika kerajaan, SPRM dan rakyat terus konsisten, era ini akan dikenang sebagai detik transformasi — hadiah dan iltizam oleh kerajaan Madani.
Mohamed Nasser Mohamed adalah karyawan dan editor perunding terbabit dengan lebih 150 penerbitan sejak 2008.
Artikel ini adalah pandangan penulis dan tidak semestinya mewakili FMT.