Deepfakes ialah media dijana kecerdasan buatan (AI) yang menggunakan manipulasi digital termaju untuk menggambarkan seseorang bercakap atau melakukan sesuatu sedangkan ia tidak berlaku.
Foong Cheng Leong, timbalan pengerusi jawatankuasa harta intelek Majlis Peguam, berkata di bawah Akta Perlindungan Data Peribadi 2010 (PDPA), subjek data bergantung kepada pesuruhjaya untuk memulakan tindakan bagi pihak mereka.
“Ini mungkin mengambil masa. PDPA harus membenarkan subjek data mengambil tindakan peribadi, termasuk mendapatkan arahan (terhadap penyedia platform atau pengiklan) untuk injunksi atau ganti rugi serta memadam kandungan terlibat,” katanya kepada FMT.
Beliau berkata Seksyen 233 Akta Komunikasi dan Multimedia 1998 dan peruntukan tertentu dalam Kanun Keseksaan adalah cukup luas untuk membolehkan prosiding jenayah dibawa ke atas penyalahgunaan deepfake.
Bagaimanapun, mangsa menghadapi kesukaran untuk mendapatkan ganti rugi sivil kerana tiada hak untuk tindakan persendirian di bawah PDPA.
“Tetapi ganti rugi boleh diminta jika punca tindakan lain seperti pencerobohan privasi (melibatkan penggunaan maklumat yang sangat peribadi) atau pelanggaran hak cipta (seperti filem atau gambar) adalah terpakai,” kata Foong.
Minggu lalu, Timbalan Menteri Komunikasi Teo Nie Ching memberitahu Dewan Rakyat bahawa kementerian itu, pada tahun ini sahaja, menerima 121 aduan mengenai kes penyamaran berprofil tinggi, termasuk yang melibatkan Yang di-Pertuan Agong, Sultan Pahang, perdana menteri dan Ahli Parlimen.
Beliau berkata Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM) bertindak balas dengan mengemukakan 121 permintaan untuk Meta mengalih keluar kandungan itu.
Bulan lalu, dilaporkan bahawa Denmark sedang mengusahakan undang-undang untuk memberikan individu hak undang-undang ke atas badan, ciri wajah dan suara mereka dalam usaha untuk mengekang deepfake.
Rang undang-undang yang dicadangkan itu juga akan memberi hak kepada rakyat negara itu untuk menuntut platform dalam talian mengalih keluar kandungan dikongsi tanpa kebenaran.
Ditanya sama ada Malaysia perlu mengikutinya, Foong menjelaskan bahawa undang-undang hak cipta secara amnya melindungi ekspresi idea, seperti karya seni atau sastera tetapi bukan ciri seseorang, yang terletak di bawah data peribadi.
“(Cadangan) ini membalikkan keseluruhan pemahaman asas tentang apa itu hak cipta. Seluruh undang-undang hak cipta perlu diubah untuk memenuhi ciri seseorang yang dilindungi oleh hak cipta. Ia akan menyebabkan lebih banyak huru-hara dalam undang-undang dan bukannya memberi kelebihan,” katanya.
Pendekatan memandang ke hadapan
Bagaimanapun, pengamal keselamatan siber Murugason R Thangaratnam menyifatkan cadangan undang-undang kerajaan Denmark sebagai pendekatan berpandangan ke hadapan untuk menghapuskan bahaya daripada sumbernya.
Beliau berkata walaupun Malaysia mempunyai rangka kerja sedia ada seperti Akta Hak Cipta 1987 dan PDPA, undang-undang ini tidak direka bentuk dengan memikirkan ancaman yang dijana AI dan oleh sebab itu ia menawarkan perlindungan terhad kepada individu yang imej, suara dan identitinya dimanipulasi tanpa persetujuan.
“Walaupun alat pengesanan teknologi mempunyai peranan, ia sememangnya reaktif; melindungi hak asasi untuk mengawal imej dan identiti seseorang memerlukan langkah undang-undang yang proaktif,” tambahnya.
Murugason juga memihak kepada pengukuhan PDPA, berkata data biometrik dan sintetik seperti imbasan muka dan cetakan suara yang digunakan dalam kandungan janaan AI harus berada di bawah bidang kuasa Akta.
Beliau mencadangkan agar peruntukan khusus palsu ke dalam undang-undang jenayah siber diperkenalkan untuk menjenayahkan penggunaan media sintetik yang berniat jahat.
Murugason menggesa kerajaan mewujudkan mekanisme pembetulan untuk mangsa deepfake, termasuk menyegerakan proses alih keluar dan remedi undang-undang.