Joanne Lin dari Institut ISEAS–Yusof Ishak berkata Jepun kini ‘kurang menjadi saluran, dan lebih kepada penambat’ ketika negara itu membentuk ruang strategiknya sendiri di Asia Tenggara.
“Walaupun Jepun masih sejajar rapat dengan Washington dari segi perkongsian nilai dan keselamatan, Jepun juga memperdalam penglibatan langsungnya dengan Asean melalui pelaburan infrastruktur, pembiayaan peralihan hijau, dan kerjasama pembangunan berkualiti tinggi.
“Kita juga dapat lihat bahawa visi Jepun mengenai Indo-Pasifik Bebas dan Terbuka (FOIP) selari dengan Asean kerana ia menekankan nilai penting seperti keterangkuman, kesalinghubungan, dan pendekatan tidak konfrontasi,” katanya kepada FMT.
Lin menambah bahawa keupayaan Jepun untuk mendekati Asean ‘tanpa mencetuskan kebimbangan geopolitik’ menjadikannya lebih diterima sebagai pemain serantau, terutamanya dalam situasi penglibatan AS yang semakin berubah.
Beliau juga menyatakan bahawa Jepun boleh menyokong kepusatan Asean dengan ‘bersama-sama membangunkan norma serantau’.
Dalam taklimat tertutup di Tokyo, penganalisis dasar geopolitik dan pertahanan dari Universiti Keio, Ken Jimbo, turut bersetuju bahawa kedua-dua pihak boleh bekerjasama dalam menyelaras peraturan dan norma yang selaras dengan strategi Indo-Pasifik Jepun.
Bagaimanapun, beliau berkata peningkatan peranan Jepun di rantau ini juga berpunca daripada kepentingan strategik Asean kepada Tokyo.
“Asean adalah salah satu saluran untuk konsep Dunia Selatan, yang turut menjadi komponen penting dalam strategi Jepun terhadap dunia.
“Inilah yang kita usahakan melalui Kerjasama Selatan–Selatan. Contohnya, kerjasama Jepun–Indonesia di Kepulauan Pasifik adalah penting,” katanya.
Jimbo turut menyatakan asas sejarah hubungan Asean–Jepun yang berpunca daripada Doktrin Fukuda, yang menegaskan bahawa Jepun tidak akan menjadi kuasa tentera dan sebaliknya menekankan pendekatan damai terhadap Asia Tenggara.
“Apa yang membolehkan Jepun menjadi pemain Asia-Pasifik ialah Asean. Bukan melalui Korea Selatan atau China, tetapi melalui Asean.
“Pertama, kami menjadi rakan strategik. Kemudian, penyertaan dalam kerangka serantau yang diterajui Asean menjadi pintu masuk penting bagi Jepun untuk mengenal pasti dirinya sebagai pemain Asia-Pasifik,” katanya.
Beliau menyamakan pendekatan Jepun terhadap Asean selepas Perang Dunia Kedua dengan proses pemulihan Jerman ke dalam Eropah menerusi Kesatuan Eropah dan Nato.
Jimbo turut menyeru sinergi yang lebih besar antara strategi FOIP Jepun dan Pandangan Asean mengenai Indo-Pasifik (AOIP), walaupun beliau mengakui bahawa kurangnya kemahuan politik di Jepun untuk merealisasikannya.
“Adakah kita sedang bersedia untuk mempromosikan idea ini ketika ini? Tidak semestinya, kerana malangnya tiada semangat daripada perdana menteri (Jepun).
“Yang kekal menyokong usaha ini hanyalah birokrasi, yang lebih mengutamakan kesinambungan. Maka, proses penyelarasan AOIP masih wujud, tetapi semangat sebenar untuk inisiatif ini perlu datang dari kepimpinan — dan ketika ini saya tidak nampak minat yang tinggi,” katanya kepada wartawan.
Menteri Luar Jepun, Takeshi Iwaya, kini berada di Kuala Lumpur minggu ini bagi menghadiri pertemuan bersama rakan sejawat Asean di luar Mesyuarat Menteri-Menteri Luar Asean ke-58.
Mesyuarat antara Asean dan Jepun itu membincangkan kemajuan di bawah Perkongsian Strategik Komprehensif Asean–Jepun dan usaha memperkukuh kerjasama menerusi Kenyataan Visi Bersama mengenai Persahabatan dan Kerjasama Asean–Jepun: Rakan Dipercayai.