Profesor Pengajian Asia Universiti Tasmania, James Chin, berkata banyak kuasa dipusatkan di bawah kerajaan persekutuan ketika Mahathir menjadi perdana menteri pada abad lalu.
Bagi Tengku Razaleigh, beliau bertanggungjawab menggubal Akta Pembangunan Petroleum 1974, yang melucutkan hak negeri-negeri Malaysia ke atas sumber minyak dan gas di kawasan mereka, kata Chin kepada FMT.
Beliau berkata jenaka biasa dalam kalangan rakyat Malaysia Timur ialah hasil minyak dari Sabah dan Sarawak yang menanggung pembangunan Menara Berkembar Petronas.
“Persekutuan sebenar ialah perkongsian kuasa antara kerajaan persekutuan dan negeri, dengan setiap negeri hampir sama dalam memegang kuasa,” kata Chin. “Masalah dengan Malaysia ialah kerajaan negeri sangat lemah dan kerajaan persekutuan terlalu berkuasa.”
Chin berkata ‘ia tidak pernah dimaksudkan seperti itu’, sambil menambah bahawa rasa tidak puas hati beliau dikongsi oleh ramai rakyat Malaysia Timur yang tidak berpuas hati dengan keadaan semasa persekutuan.
“Itulah sebabnya Perjanjian Malaysia 1963 adalah isu besar di Malaysia Timur,” katanya.
Mahathir dan Tengku Razaleigh, yang juga dikenali sebagai Ku Li, dipetik dalam laporan FMT pada Rabu sebagai berkata bahawa Malaysia diasaskan atas dasar bahawa kekuatan sebenar terletak pada perpaduan semua wilayahnya.
Mahathir berkata persekutuan memberi kekuatan kepada negeri-negeri manakala Ku Li berkata Malaysia mesti bekerja sebagai unit kolektif untuk melindungi wilayah dan sumbernya.
Royalti minyak isu utama
Penganalisis sosio-politik Universiti Malaya Awang Azman Pawi bersetuju bahawa persekutuan adalah penting di peringkat nasional, tetapi berkata prinsip itu sering dilihat dilaksanakan secara tidak adil di Sabah dan Sarawak.
Beliau berkata persekutuan sepatutnya bermakna kuasa dikongsi dengan kerajaan negeri, yang berlaku sedikit sebanyak bagi negeri-negeri Borneo. Kegusaran utama mereka ialah tidak mendapat bahagian yang adil daripada hasil yang dijana daripada sumber minyak dan gas mereka, katanya.
“Royalti adalah isu utama, dengan kedua-dua negeri merasakan mereka menerima peratusan yang terlalu kecil, terutamanya apabila kerajaan persekutuan memegang kuasa kuat sebelum 2018.
“Sebelum ini wujud persepsi bahawa Putrajaya mengawal terlalu banyak aspek pentadbiran dan pembangunan di Sabah dan Sarawak, yang bermakna autonomi yang dijanjikan di bawah konsep persekutuan tidak direalisasikan sepenuhnya,” katanya.
Awang Azman berkata pengiktirafan oleh kerajaan persekutuan semasa hak-hak negeri-negeri di bawah MA63 adalah penting kepada hubungan yang mekar antara negeri-negeri Borneo dan pusat itu.
Beliau menambah bahawa persekutuan Malaysia adalah dinamik dan perlu sentiasa dikaji semula.
“Persekutuan adalah alat penting bagi Sabah dan Sarawak untuk mengekalkan autonomi dan keunikan budaya mereka. Pada masa hadapan, peranan kerajaan persekutuan dan negeri mesti dinilai semula dan Sabah dan Sarawak diberi peranan yang lebih besar dalam pembangunan negara, selaras dengan sumbangan besar mereka melalui sumber asli seperti minyak dan gas,” katanya.